Plattdeutsche Dönjes: 125 Jahr Nörder Fürwehr
Dit un Dat im Ostfriesichen Kurier: 125 Jahr Nörder Fürwehr (Deel 1)
De Wehr hett hör Jubiläumsjahr achter sük un lesdens hör 125. Jahresdeenstversammeln hat!
De eerst Brandörden van de Stadt Nörden wurr 1783 van de Magistraat dörsett. De Börgers sullen sük leren Brandemmers toleggen un een Lidd ut elke Familie oförnen, de bi de Brandweer uthelpen sull. Man harr to de Tied woll bruukt Handdruckspritzen, Brandledders un Schlauchen besörgt, man dat Umgahn daarmit, weer sturr un de Lü, de daarmit handwarken sullen, weern neet kumpleet utbilld. Daarum kweem dat daarto, dat stadig enkelt Husen, Möhlen un hele Huusriegen, bi katastrophalen Grootbrannen in Nörden un Kuntrei, bit up de Grundmüren ofbrannt sünd.
1858 hett de Fürdüvel in de Brüggstraat ses Husen totaal daalbrannt un fief Husen kött maakt. Daarup hebben de Üppersten van de Stadt en nejen Spritz van de Firma Metz in Karlsruhe köfft un de Nörder Turnvereen stell de eerst Löskmannskupp up. 1877 wurr een tweed Spritz bi Metz ordert un de Vörstand van de Militär- un Kriegervereen Nörden besloot de Gründung van en Freewilligen Fürwehr. De Magistraat van Nörden hett dat oflehnt, man as de Gnurre-Möhlen 1886 ofbrannt is wurr en Gründungsversammeln in de Septembermaant inberopen un de Brannereibaas un Kommerzienraad Jan (III.) ten Doornkaat Koolman tom Hauptmann van de neei Fürwehr wählt.
In 125 Jahr hebben sük so mennig Döntjes todragen:
1909 hett een Hornist van de Nörder Wehr in de Feernt een groten Damplokomotiv dampen sehn un tomaal al Kameraden un de Fürwehrkommandant ten Doornkaat Kolman na de Markt alarmeert. Kört daarup, ´s mörgens um halv fiev, weern 200 Lü mit hör Reedskupp antreden, man de üppers Baas weer denn neet so good up de Hornist to proten, as he d´r achter kweem, dat sük dat um en Fehlalarm hanneln de.
In de twintiger Jahren harr de Nörder Wehr en groden Für in Westgast to lösken. Tomaal kweem en Slachterstift mit en Brickje Wursten, de unner en witten Dook legen, up de Brandstee, de he na en Nahbershuus brengen sull. He leeg disse vör de Ogen van en paar Fürwehrlü of, um sük dat Für antokieken. Een raffineert Kameraad noom een Bessensteel, sneet disse in Wurstgroot Stückjes, nohm de Wursten van de Brickje un leeg de lüttje Holtstelen up dat Sülvig. De Ogen van de Kunn, de de Wursten bestellt harr, sallen heel besünners groot west wehn. De versmacht Fürwehrlü leten sük de Leckerejen good smaken.
In de dartiger Jahren geev dat en Backermester an d´ Markt, de so ieverg weer, wenn dat brannen de, dat he all stahn un liggen leet, sien Fahrrad greep un daarmit an sien Kunnen in d´ Laden vörbi fuhr, um gau na dat Fürwehrhuus to komen. Mennigmaal sünd hum daarbi sien Broden un Brotjes in d´ Ovend anbrannt of swart worden.
In de veertiger Jahren wurr een golden Hochtied van een Kameraad bi de Nörder Wehr fiert un utgerekend daar, kweem in de froh Mörgenstünnen een Füralarm daartüsken. De Gold-Brügam un sien Kameraden mussen na ´d Brandstee un leten de Frolü up de Fier sitten. Bi de Löskarbeiden full een Fürwehrmann, de up de Fier al deper in sien Glas keken harr, dat Gebitt herut. As dat Für ut weer, hett de Mannskupp sük denn up de Sök na de Kusen maakt. As een Kameraad dissen in een Hopen Schaapschiet funnen harr, reep he:
“Dat Schaap hett de Tannen freten un heel natürelk weer utschketen!“ As de Blaurocken s´ mörgens na de Fier torügg kwemen, weern de Frolü tohuus, man de Resten van dat Büffet hebben se sük denn noch d´r achterfeegt.
In de fievtiger Jahren hören de Oortsdelen Bargbur un Tidofeld noch to Lütsbörg (Samtgemeend Haag). As daar insdags en Grootbrand utbroken weer un Nörden toalarmeert wurr, bölk de Oortsbrandmester van Lütsbörg de Nörder Fürwehrlü an:“ Wat will´n ji denn hier, dat is uns Für!“ Disse Utroop muss he sük noch hen un weerdenn anhören.
Dit un Dat im Ostrisischen Kurier: 125 Jahr Nörder Fürwehr (Deel 2)
In 125 Jahr hebben sük so mennig Döntjes todragen:
1909 hett een Hornist van de Nörder Wehr in de Feernt een groten Damplokomotiv dampen sehn un tomaal al Kameraden un de Fürwehrkommandant ten Doornkaat Kolman na de Markt alarmeert. Kört daarup, ´s mörgens um halv fiev, weern 200 Lü mit hör Reedskupp antreden, man de üppers Baas weer denn neet so good up de Hornist to proten, as he d´r achter kweem, dat sük dat um en Fehlalarm hanneln de.
In de twintiger Jahren harr de Nörder Wehr en groden Für in Westgast to lösken. Tomaal kweem en Slachterstift mit en Brickje Wursten, de unner en witten Dook legen, up de Brandstee, de he na en Nahbershuus brengen sull. He leeg disse vör de Ogen van en paar Fürwehrlü of, um sük dat Für antokieken. Een raffineert Kameraad noom een Bessensteel, sneet disse in Wurstgroot Stückjes, nohm de Wursten van de Brickje un leeg de lüttje Holtstelen up dat Sülvig. De Ogen van de Kunn, de de Wursten bestellt harr, sallen heel besünners groot west wehn. De versmacht Fürwehrlü leten sük de Leckerejen good smaken.
In de dartiger Jahren geev dat en Backermester an d´ Markt, de so ieverg weer, wenn dat brannen de, dat he all stahn un liggen leet, sien Fahrrad greep un daarmit an sien Kunnen in d´ Laden vörbi fuhr, um gau na dat Fürwehrhuus to komen. Mennigmaal sünd hum daarbi sien Broden un Brotjes in d´ Ovend anbrannt of swart worden.
In de veertiger Jahren wurr een golden Hochtied van een Kameraad bi de Nörder Wehr fiert un utgerekend daar, kweem in de froh Mörgenstünnen een Füralarm daartüsken. De Gold-Brügam un sien Kameraden mussen na ´d Brandstee un leten de Frolü up de Fier sitten. Bi de Löskarbeiden full een Fürwehrmann, de up de Fier al deper in sien Glas keken harr, dat Gebitt herut. As dat Für ut weer, hett de Mannskupp sük denn up de Sök na de Kusen maakt. As een Kameraad dissen in een Hopen Schaapschiet funnen harr, reep he:
“Dat Schaap hett de Tannen freten un heel natürelk weer utschketen!“ As de Blaurocken s´ mörgens na de Fier torügg kwemen, weern de Frolü tohuus, man de Resten van dat Büffet hebben se sük denn noch d´r achterfeegt.
In de fievtiger Jahren hören de Oortsdelen Bargbur un Tidofeld noch to Lütsbörg (Samtgemeend Haag). As daar insdags en Grootbrand utbroken weer un Nörden toalarmeert wurr, bölk de Oortsbrandmester van Lütsbörg de Nörder Fürwehrlü an:“ Wat will´n ji denn hier, dat is uns Für!“ Disse Utroop muss he sük noch hen un weerdenn anhören.
In 125 Jahr hett sük de Nörder Fürwehr to en extrem good utbildt un technisk optimaal utrüst Inrichten etableert un hett dör de Stöhn van Raad un Verwaltung van de Stadt Nörden in dat hiesig Kuntrei en hogen Stellenweert kregen. Se stellt in d´ Stadtkern un de negen Ortsdelen van Nörden mit 106 km² Gesamtflächenandeel un over 25.000 Inwohners jümmer weer hör Slagkraft, Dag un Nacht, 365 Daag in ´t Jahr, unner bewies. Ruug wegg worden in over 300 Insatzen pro Jahr, Reev un Saken in d´ Weert van 3–5 Mio. € redd. 130 aktiv Kameradinnen- u. Kameraden, 25 Jugendfürwehrlü, 12 Kinnerfürwehrleden, 48 Ollerskameraden, 26 Spöölmannszuglü un 150 Leden in dat Stadtorchester setten sük vandag, sünner en Euro to verlangen, för dat Wohl van de Börgers van de Stadt Nörden in.
Hier geiht ´t nu wieder mit Döntjes, de sük in de lesde Jahrteihnten todragen hebben:
In de seßtiger Jahren full Hermann St., de de Spitznaam „Fürwehrmann Nr. 1“ harr, jümmer weer Anliggers van de Schoolstraat up, wieldat, wenn he alarmeert weer un per Fahrrad van sien Huus in d´ Groot Möhlenstraat na dat oll Fürwehrhuus an d´ Klosterstraat fuhr, de Wennst harr, sük eerst unnerwegens antotrecken. Meest harr he blot de Fürwehrpool up de Kopp un sien Manchesternbüx an. Dagsover en Hemd, ´s Nachts en Slaapanzugboverdeel, man de Stevels harr he in een Hand un de Fürwehrjopp droog he over d´ Schuller. Na un na truck he sük de Kledage up de Radfahrt an. Um sien Gauigheid, hett man hum faker naseggt, dat he in ´t Fürwehrhuus slapen würr.
In de söventiger Jahren geev dat en Fürwehrgrupp, de nett de Grundutbilden in Nörden an en Saterdag ofslaten harr un de sülvig negen Kameraden mussen an de tokomend Mondag en Truppföhrerlehrgang an de Landesfürwehrschool in Loy ofhollen. Blot Insider könen weten, dat sükse Lü för disse Lehrgang mehr as predesteneert sünd, wieldat se 75% van dat Weten mitbrengen, wat man daarför bruukt. Fiev van de Kameraden, weren denn ok noch Leden in de Spöölmannszug van de Nörder Fürwehr un somit is de Grupp, de de hele Lehrgang tosamen bleev, elker Mörgen van dat Beddenhuus na de Unnerrichtsrumen mit Musik marskeert. As een Kamerad de Fraag van een Utbiller:“Nennen sie einen brennbaren Stoff!“ mit „Doornkaats Gründerbrand“ beantworden de, weer de Spaaß woll up al Sieden, man de Utbillers hebben sük düchtig wunnert, waarum de Grupp up so en hogen Utbildenstand weer.
In de tachentiger Jahren wurr de lesde Jahresdeenstversammeln in d´ Weertshuus Stürenbörg an d´ Dammstraat ofhollen. As meest all dörproot weer, mell sük Tönjes K. (de ok „Roggstuut“ nömt wurr) to Woord. He stell sük vör de hele Mannskupp hen un see:”Dat will ik jo seggen, liebe alle Anwesende (wörtlich),wenn dat Bedeligen an de Begrävnissen van uns dood Kameraden neet beter word, denn maakt dat to Grafft dragen overhoopt keen Spaaß mehr!“
In de negentiger Jahren brann de Schür van een Plaats in Oostermarsk hellup in Gloor. De Nörder Fürwehr kunn dat Vörenn redden, man de Brandrook leet sük ok daar neet vermieden. As een Trupp unner swaar Aamgereedskupp in de Fürverqualmt Köken van de Plaats kweem, wunnern se sük, dat de Buur gelaten in sien Hörnstohl seet un een dicken Zigarr rook. Se hebben hum denn frünnelk herutkumplementeert, man he hett sük mit düll Kopp buten up sien Trecker sett, wieder rookt un tokeken, wo sien Schür löskt word.
In de teihner Jahren van dat neei Jahrhunnert, weern twee Nörder Fürwehrlü to Food an d´ Markt unnerwegens. As hör Alarmgevers ansprungen, bösselnde se na de Taxenstee un leten sük na ´t Fürweerhuus fahren. Daar ankomen, wullen de Kameraden de Taxifahrer utbetahlen, man de wull för sien Fahrt keen Geld annehmen. As he denn ok noch gewahr wurr, dat sük dat um en Fehlalarm hanneln de, hett he de beid Fürwehrkameraden ok noch sünner Betahlung na d´ Markt torügg brocht. – De Antahl van de passiv Leden un de Fördervereen-Leden gahn stadig torügg. De Nörder Fürwehr weer dankbaar för elker neei Lidd.